Ο Ακάθιστος Ύμνος στην Υπεραγία Θεοτόκο

Μέ  ἰδιαίτερη ἀγάπη καί ξεχωριστό σεβασμό, περιβάλλει τίς μέρες αὐτές ὁ πιστός λαός την Ακολουθία τῶν Χαιρετισμῶν, μέ ἀποκορύφωμα αὐτή του Ακαθίστου Ὕμνου. Μία ἀγάπη καί ἕνας σεβασμός πού ἐμπνέεται ἀπό τό πρόσωπο στό ὁποῖο ἀπευθύνεται ἡ Ἀκολουθία, τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, τήν Ὑπέρμαχο Στρατηγό τῆς Ὀρθοδοξίας μας, τῆς ὁποίας ἡ χάρη γεμίζει ἀσφυκτικά τους Ναούς τῆς Πατρίδας μας τα ἀπογεύματα τῆς Παρασκευῆς καθ’ ὅλη τή διάρκεια τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. 

"Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἠμᾶς"

  Οι Χαιρετισμοί τῆς Παναγίας μας, ὅτι ἀνώτερο καί ὡραιότερο ἔχει γραφτεῖ πρός τό πρόσωπό Της, ἔχουν χαρακτήρα διηγηματικό, θεολογικό καί δοξαστικό. Κυρία ὑπόθεση ἔχει τόν Εὐαγγελισμό τῆς Θεοτόκου καί γενικότερα, τήν ἐνανθρώπιση τοῦ Χριστοῦ, ἐνῶ ἀκόμη, γίνεται λόγος γιά τό ἠθικό καί πνευματικό μέγεθος καί ὕψος τῆς Παναγίας καί τῶν προσφορῶν της στόν κόσμο.

   Η Ἀκολουθία τοῦ Ἀκάθιστου Ὕμνου ἀποτελεῖται, κατά βάση, ἀπό τον Ακάθιστο Ὕμνο καί τον Κανόνα του Ἀκάθιστου Ὕμνου, πλαισιωμένα με ψαλμούς, ἀπολυτίκια καί εὐχές. Ακάθιστος Ὕμνος ἐπεκράτησε νά ὀνομάζεται το Κοντάκιο, τό ὅποιο ψάλλουμε πρός τιμήν τῆς Θεοτόκου, τμηματικά κάθε Παρασκευή στίς τέσσερις πρῶτες ἑβδομάδες τῆς Μ. Σαρακοστής (6 οἶκοι μέ ἀπόδειπνο - Χαιρετισμοί), και ολόκληρο τήν πέμπτη ἐβδομάδα (24 οἶκοι). Περιέχει προοίμιο καί 24 «οἴκους». Ὡς προοίμιο τοῦ Ὕμνου ψάλλεται σήμερα τό «Τή υπερμαχω στρατηγω», τό ὁποῖο ὅμως, καθώς φαίνεται, δέν εἶναι τό ἀρχικό. Ἀντίθετα, ὡς γνήσιο προοίμιο φέρεται τό, σήμερα, αὐτομελό ἀπολυτίκιο «Τό προσταχθεν μυστικῶς λαβών εν γνώσει», πού ἔχει ἀμεσότερη σχέση μέ τό περιεχόμενο τοῦ Ὕμνου, ἀναφερόμενο κι αὐτό στό γεγονός τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. 

"Χαῖρε, ἀκτίς νοητοῦ Ἡλίου"

    Ἡ ὀνομασία τοῦ ὕμνου...

  Η ονομασία του ὕμνου επεκρατησε λόγω τοῦ ὄτι οι πιστοί σέ κάθε εὐκαιρία καί ἀφορμή, τόν ἔψαλαν ὄρθιοι καί ἀπ’ τήν ἀρχή συνδεθηκε μέ τήν ἑορτή τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, τοῦ ὁποίου τήν ἀκολουθία τό ἐκκλησίασμα παρακολουθοῦσε ὄρθιο.

    Ὁ χρόνος καί τά αἴτια τῆς σύνθεσής του...

"Χαῖρε, τό ἄνθος 

τῆς ἀφθαρσίας"

Σύμφωνα μέ το Συναξαριστή, ὁ Ὕμνος δημιουργήθηκε το 626, μετά τη σωτηρία τῆς Κωνσταντινούπολης απο τήν πολιορκία τῶν Ἀβάρων καί τῶν Περσῶν, ὅποτε καί ἐψάλει γιά πρώτη φορά. Κατά τό ἔτος 626 ἡ Κωνσταντινούπολη πολιορκήθηκε ἀπό τούς Πέρσες καί Ἀβάρους. 

Ὁ βασιλέας Ἡράκλειος ἀπουσίαζε στή Μικρά Ἀσία σέ πόλεμο κατά τῶν Περσῶν. Τότε ὁ φρούραρχος Βῶνος μαζί μέ τόν Πατριάρχη Σέργιο ἀνέλαβαν τήν ὑπεράσπιση τῆς αὐτοκρατορίας. Ὁ Πατριάρχης περιέτρεχε τή πόλη μέ τήν εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Βλαχερνίτισσας καί ἐνεθάρρυνε τά πλήθη καί τούς μαχητές. Ξαφνικά ἔγινε φοβερός ἀνεμοστρόβιλος πού δημιούργησε τρικυμία καί κατέστρεψε τόν ἐχθρικό στόλο καί τή νύκτα τῆς 7ης πρός τήν 8η Αὐγούστου, ἀναγκάσθηκαν νά φύγουν ἄπρακτοι.

  Ὁ λαός πανηγυρίζοντας τή σωτηρία του, συγκεντρώθηκε στό Ναό τῆς Παναγίας τῶν Βλαχερνῶν καί ὅλοι ὄρθιοι ἔψαλλαν τόν ἀπό τότε λεγόμενο «Ἀκάθιστο Ὕμνο» στήν Παναγία, ἀποδίδοντας τά «νικητήρια» καί τήν εὐγνωμοσύνη τους στήν «Τή υπερμαχω στρατηγω». 

"Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε"

"Χαῖρε, Παραδείσου 

θυρῶν ἀνοικτήριον"

   Σύμφωνα μέ τούς μελετητές ὁ ὕμνος αὐτός πρέπει να προϋπῆρχε στή λειτουργική πράξη καί νά ψάλθηκε τήν ἡμέρα ἐκείνη με εγκωμιαστικό καί δοξαστικό τρόπο πρός τό πρόσωπο τῆς Θεοτόκου, γιά τή μεσολάβησή της ὥστε νά διασωθεῖ ἡ Βασιλεύουσα. 

   Ὁ ὑμνογράφος...

   Ὁ συνθέτης, ὁ χρόνος καί τά αἴτια τῆς σύνθεσης δέν ἔχουν ἀκόμα ἐξακριβωθεῖ. Σύμφωνα  με την παραδοση όμως, ὀ έξοχος αὐτός ὕμνος ἀποδίδεται απο τους μελετητές, στόν κατ’ ἐξοχήν πρίγκηπα τῶν βυζαντινῶν ὑμνογράφων, τόν Ρωμανό τό Μελωδό. Ἄλλες δύο περιπτώσεις ὑμνογράφου, ἀναφέρονται καί στά πρόσωπα των Γερμανού Ἅ΄ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως καί Κοσμᾶ τοῦ  Μελωδοῦ.

   Ἀπό τίς πολυτιμότερες εἰκόνες τῆς Παναγίας εἶναι  ἤ τῶν «Χαιρετισμῶν» ἤ τοῦ «Ἀκάθιστου» ποῦ βρίσκεται στήν Ἱερά Μονή Διονυσίου τοῦ Ἁγίου Ὅρους. Ἀπό τίς πιό παλαιές χρονολογικά, στό δέ Ἅγιον Ὅρος εἶναι ἤ πιό ἀρχαιότερα.

   Εἶναι κατασκευασμένη ἀπό κηρομαστίχα καί μέ μύρο περιρρεομένη. Στό πίσω μέρος σέ ἀργυρᾶ πλάκα, εἶναι τετυπωμένος ὅ Αὐτοκράτορας Ἀλέξιος ὅ Γ ὅ Κομνηνός καί ὅ Ὅσιος Διονύσιος ὅ κτήτορας τῆς Μονῆς καί εἶναι γραμμένο τό ἑξῆς: «Αὐτή ἤ εἴκων ἤ Θαυματουργός ἐστι τήν ὁποίαν βάσταξε Σέργιος ὅ Πατριάρχης περιερχόμενος τά τείχη τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἐδίωξε τούς πολεμίους καί τήν ὁποίαν ὅ Αὐτοκράτωρ Ἀλέξιος ἰδιοχείρως ἐδώρησε τῷ Ἅγιω Διονυσίω».

Εἶναι λοιπόν ἐκείνη τήν ὁποίαν ὅ Σέργιος κατά τήν ἱστορική ἐκείνη βραδιά του 626 κρατώντας τήν περιήρχετο μαζί μέ κλῆρο καί λαό τά τείχη τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί ἐμψύχωνε τό λαό καί τόν ὀλιγάριθμο στρατό ποῦ ὑπεράσπιζε τήν Πόλη.

 Οι κατηχητές του Ιερού Ναού